ಬೆಂಡೆಯ ಲೋಳೆ

 

ಈ ಕಡು ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಡೆ, ಅದೂ ಊರ ಬೆಂಡೆಕಾಯಿ ಬೆಳೆದವರ ಹೊಟ್ಟೆ ತಣ್ಣಗಿರಲಿ ಎಂಬ ಹಾರೈಕೆ ನಮ್ಮದು.  ಬೆಂಡೆಕಾಯಿ ಅಂಗಡಿಯಿಂದ ಬಂದಿತ್ತು.   ಮಗನೂ ಬಂದಿದ್ದ ವೋಟು ಹಾಕಲಿಕ್ಕೆ.  “ ಹೇಗೂ ಬಂದಿದ್ದೀಯ,  ನನಗೆ ತಲೆಗೆ ಮೀಯುವುದಿದೆ.  ಬನ್ಪಿನ ಸೊಪ್ಪು  ತಂದ್ಕೊಡು..”  ನಾನು ಬರುವಾಗ್ಲೇ ನೋಡ್ಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದೇನೆ,  ಮರದ ಎಲೆಗಳೆಲ್ಲ ಕರಟಿ ಹೋಗಿವೆ,  ಉರಿಬಿಸಿಲಿಗೆ ಹಾಗಾಗಿದೆ,  ಮಳೆ ಬಂದ್ಮೇಲೆ ಸೊಪ್ಪು ಕೇಳು… “

ಯಾವುದಿದು ಬನ್ಪು? ಸೊಪ್ಪು ಯಾಕೆ ಅಂತೆಲ್ಲ ಕೇಳಿಯೇ ಕೇಳ್ತೀರಾ… ನನ್ನದೂ ಉತ್ತರ ತಯಾರಿದೆ.

ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ತಲೆಗೆ ಮೀಯುವುದು ಅಂದರೆ ಸೀಗೇ ಹುಡಿ ಹಾಗೂ ಗೊಂಪು ತಲೆಗೆ ಮೆತ್ತಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ರೂಢಿ,   ಅದೂ ದಟ್ಟ ನೀಳ ಕೇಶರಾಶಿಯನ್ನು ತೊಳೆಯಲು ಅಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಅಜ್ಜಿ ಬಹಳ ಮುತುವರ್ಜಿ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು .  ನನ್ನ ತಲೆ ಸಾಬೂನು ಯಾ ಶಾಂಪೂ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ಕಂಡಿದ್ದೇ ಇಲ್ಲ.  ಕಾಸರಗೋಡಿನ ನಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಗೊಂಪು ಸಸ್ಯ ಇರಲಿಲ್ಲ,  ಇದ್ದೀತು ದಾಸವಾಳ,  ಅದೆಲ್ಲ ನನ್ನ ತಲೆಗೂದಲಿಗೆ ಸಾಲದು.  ಹಾಗಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಯ  ಮನೆಯ ತೋಟದಿಂದ ದಡಸಿನ ಮರದ ತೊಗಟೆಯನ್ನು ತರಿಸಿ,  ಒಣಗಿಸಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.  ದಡಸು ಎಂಬ ಈ ಸಸ್ಯವನ್ನು ತೋಟದ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಲಿಗಾಗಿ ನೆಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. 

ಒಣಗಿದ ತೊಗಟೆಯನ್ನು ಕುದಿಯುವ ನೀರೆರೆದು ಗುಂಡುಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಜಜ್ಜಿದರೆ ಸೈ,  ಧಾರಾಳ ಗೊಂಪು…

ಮನೆಮಂದಿಯೆಲ್ಲ ಆ ದಿನ ತಲೆಗೆ ಮಿಂದೇ ಸಿದ್ಧ.

ಮದುವೆಯಾದ ನಂತರ ನನ್ನ ಗೊಂಪು ಸ್ನಾನ ಅತ್ತೆಯವರಿಗೆ ತಿಳಿಯಿತು.  “ ಇದಾ ನೋಡು, ನೀ ಚಿಂತೆ ಮಾಡಡ,  ಇಲ್ಲೇ ಮೇಲೆ ಬನ್ಪಿನ ಮರ ಇದ್ದು,  ಈಗ ಬರೇ ಸಣ್ಣ ಗಿಡ ಅದು.. “  ಎಂದು ತೋರಿಸಿಯೂ ಕೊಟ್ಟರು.  ಈಗ ಅದು ದೊಡ್ಡ ಮರವಾಗಿದೆ,  ಸಾಲದ್ದಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಗಿಡಗಳೂ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತಲಿವೆ.  

ನನ್ನ ಮಕ್ಕಳೂ ಬನ್ಪು ಸೊಪ್ಪಿನಿಂದಲೇ ಮೀಯಲು ಕಲಿತಿದ್ದಾರೆ.

“ ದಡಸಿನ ಮರ ನಾವು ಕಾಣೆವಕ್ಕ,  ನಿಮಗೆ ಬೇಕಿದ್ದರೆ ಎರಪ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ತಂದು ಕೊಟ್ಟೇನು. “  ಎಂದಳು ಕಲ್ಯಾಣಿ.    ಆಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಯಾರು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಎರಪ್ಪೆ ಸೊಪ್ಪು ನನ್ನ ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು.

ಸಮೀಪದಲ್ಲೇ ತಲೆಂಗಳ ಮನೆ, ನನ್ನ ಮಾವನವರ ಅಕ್ಕನ ಮನೆ ಅದು.  ಮಾವನ ಅಕ್ಕ ಅಂದರೆ ಹಿರಣ್ಯದಲ್ಲೇ ಹುಟ್ಟಿ ಬಳೆದವರಾದ್ದರಿಂದ ಇಲ್ಲಿನ ಸೊಪ್ಪು ಸದೆಗಳೆಲ್ಲ ಅವರಿಗೆ ಗೊತ್ತು.  “ ಮುಜ ಅಂತ ಇನ್ನೊಂದು ಮರ ಇದೆ,  ಅದರ ಸೊಪ್ಪು ಬಲೇ ಪರಿಮಳ,  ಒಣಗಿದ ಎಲೆಯೂ ಧಾರಾಳ ಗೊಂಪು ಕೊಡುತ್ತೆ. “ ಎಂಬ ಸಲಹೆ ದೊರೆಯಿತು.

ಹೌದೂ, ಗೊಂಪು ಅಂದ್ರೇನು? ಹ್ಯಾಗಿರುತ್ತೆ?

ಒಂದು ದಾಸವಾಳದ ಹೂವನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಸುಕಿ,  ಅಂಗೈ ಒಂಥರ ಜಿಗುಟು ಜಿಗುಟಾಗಿ ಬರುತ್ತೆ, ಅದೇ ಗೊಂಪು ಎಂದು ತಿಳಿಯಿರಿ.

ನನ್ನ ಸಮಾಧಾನ ಏನಪ್ಪಾ ಅಂದ್ರೆ ಗೊಂಪು ಸಿಗದಿದ್ರೂ ಬೆಂಡೆಕಾಯಿ  ಬಂದಿದೆ.   ಇದೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಗೊಂಪು ಕೊಡುವಂತಹುದು.   ಅಡುಗೆಗೆ ಬಳಸುವ ಬೆಂಡೆಕಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವಾದರೂ ಬಲಿತದ್ದು,  ಮುರುಟಿದ್ದು ಇರುತ್ತವೆ. ಇಂತಹದ ನಾಲ್ಕು ಬೆಂಡೆಕಾಯಿ ಸಿಕ್ಕಿದರೂ ಸಾಕು,  ಚೆನ್ನಾಗಿ ತೊಳೆದು,  ಕಡೆಕೊಡಿ ಕತ್ತರಿಸಿ, ಹೇಗೆ ಬೇಕಿದ್ರೂ ಸೀಳಿ ,   ಮುಳುಗುವಷ್ಟು ನೀರು ಧಾರಾಳ ಎರೆದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಹತ್ತು ನಿಮಿಷ ಕುದಿಸಿ,  ಮರೆತೂ ಉಪ್ಪು ಹುಳಿ ಹಾಕದಿರಿ.  ಈಗ ಏನಾಯ್ತು?  ನೀರು ಲೋಳೆ ಲೋಳೆ ಆಯ್ತು,  ಇದೇ ನಮ್ಮ ಗೊಂಪು.   ಜಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ಶೋಧಿಸಿ ಬೆಂಡೆಯ ಕಸ ತೆಗೆದರೆ ಉತ್ತಮ. 

ಈಗ ಬೆಂಡೆಯ ಗೊಂಪು ನೀರು ಸ್ನಾನಗೃಹಕ್ಕೆ ಹೋಗಲಿ,  ಸೀಗೇಹುಡಿ  ಎರಡು ಚಮಚ ತೆಗೆದಿಟ್ಟಿರಿ.  ಈಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹಿಳೆಯರು ಬಾಬ್ ಕಟ್ಟಿಣಿಯರಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅರ್ಧ ಲೀಟರ್ ಗೊಂಪು ನೀರು ಸಾಕಾದೀತು.   ಸೀಗೇ ಹುಡಿಯನ್ನೂ ಬೆರೆಸಿದ ಗೊಂಪು ನೀರನ್ನು ತಲೆಗೆರೆದು ಐದು ನಿಮಿಷ ಬಿಟ್ಟು ತಲೆಯನ್ನು ಮಸಾಜ್ ಮಾಡಿದಂತೆ ತಿಕ್ಕಿದರಾಯಿತು.   ನಂತರ ತಲೆಗೆ ನೀರೆರೆದು ತೊಳೆಯಿರಿ.  ಕೂದಲಿನ ಆರೈಕೆಗೆ ತಣ್ಣೀರಿನ ಬಳಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ.   ತಲೆ ಕ್ಲೀನ್ ಆಯ್ತು ಅನ್ನಿ.

ಟಿಪ್ಪಣಿ:  ಬನ್ಪು ಬಣ್ಪು  ಕರಿಮತ್ತಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರುಗಳುಳ್ಳ ಈ ಗೊಂಪಿನ ಬೃಹತ್ ವೃಕ್ಷಗಳ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಬಣ್ಪಿನ ಮರ, ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.  ಹಾಗೇನೇ  ಬಣ್ಪಿನ ಮರ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಸೆಲೆ ಇದೆಯೆಂದು ನಮ್ಮ ಹಿಂದಿನವರು ತಿಳಿದಿದ್ದರು.  ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಹೆಸರು  terminalia eliptica ಎಂದಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಎರಪ್ಪೆ ಸರಳಿ ಸಳ್ಳೆ ಮರ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರುಗಳುಳ್ಳ  ಇನ್ನೊಂದು ಗೊಂಪಿನ ಸಸ್ಯ, ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ  Lindley's aporosa ಎಂದಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ರೀತ್ಯಾ Aporosa cardiosperma.

ದಡಸಲು,  ದಡಸು, ದಡಶಿ ಎಂದೆಲ್ಲ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಈ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಬೇಧ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿದೆ.  ಇದರ ನಾರು ಗೊಂಪು ನಿಡುವಂತದ್ದು.   ಮಲಯಾಳದಲ್ಲಿ ಮಾಲ ತೆಂಗು,  ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟು ತೆಂಗೈ,  ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವೈಲ್ಡ್ ಕೋಕೊನಟ್ ಎಂದೂ ಹೆಸರಿರಿಸಿದ್ದಾರೆ.   ಸಸ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನವು  arenga wightii ಎಂದಿದೆ.